Inleiding Digitale economie

Technologische ontwikkelingen en de economische wetenschap zijn altijd nauw aan elkaar verbonden geweest. De basis van het kapitalisme en het consumeren zoals we het nu kennen, werd gelegd in de Ford fabriek. In de jaren 70, door de uitvinding van de eerste microchip, kwam een grote automatiseringsgolf op gang. Waar het in deze periode nog voornamelijk ging om het vervangen van arbeid door kapitaal in (delen van) het fysieke productieproces, zijn we nu aangekomen bij een golf van technologische ontwikkelingen die worden samengevat als ‘digitalisering’. Tijdens deze nieuwe fase raakt de link met de fysieke wereld echter steeds diffuser, of verdwijnt deze helemaal. Digitale diensten nemen een steeds omvangrijkere rol in nationale economieën in, en de grootste en snelst groeiende bedrijven zijn de techgiganten wiens producten niet alleen abstract zijn, maar dikwijls ook nog gratis. Of nou ja, gratis; Shoshana Zuboff (2019) weerlegt in haar boek het veelgehoorde credo ‘als je niet betaalt, ben je het product‘. Wij consumenten zijn niet het product, maar onze gebruikersgegevens zijn de grondstoffen voor de nieuwe monopolisten, de Surveillance Capitalists. Deze grondstoffen worden zonder toestemming of tegenbetaling van ons geroofd, als een soort nieuw kolonialisme. Zuboff beargumenteert dat overheden zelf ook te afhankelijk zijn geworden van het Surveillance Capitalism en daardoor niet ingrijpen waar dat wel nodig is.